Наверх
Версия для слабовидящих

Нүркен Әбдіров

Родился в 1919 году в Каркаралинском регионе (ныне село Нуркен), работал в прокуратуре Карагандинской области, получил специальность летчика в воздушном клубе, в 1940 году был призван в армию. 23 октября, прежде чем впервые отправиться в воздушное сражение, «если мы не уничтожим фашистов, они достигнут нашего дна. Таким образом , мы прощаемся с радостной, счастливой жизнью " Нуркен 16 раз поднял в воздух и уничтожил 12 танков фашистов, 28 загруженных военных транспортных средств, 18 караванов и 3 топливных бака, 3 вражеских огневых гнезда. В своем последнем путешествии 19 декабря 1942 года он и Нуркен Абдиров и соратник-стрелок радист Александр Комиссаров уничтожили 6 танков противника, 3 огневых гнезда в районе станции Боков-Пономаревка. Когда вражеский огонь ударил по самолету, Нуркен повернул самолет к поверхности, где сосредоточились танки фашистов. Таким образом, они уничтожили столько врагов на месте падения.

 

В 1935 году после окончания 7-летней школы имени Жамбыла поступил на службу в библиотеку шахты 18. В 1937 году окончил Московский техникум по подготовке библиотечных работников. В последующие годы работал бухгалтером в Карагандинском отделении учреждения "Казахская книжная торговля", по приглашению юридических лиц, в 1938-1939 годах работал следователем в районной, областной прокуратуре. В 1939 году окончил Карагандинский летный клуб и стал летчиком запаса.

В 1940 году Нуркен Абдиров был призван в армию и направлен на обучение в Оренбургское летное училище. Он научился управлять военными самолетами в учебном заведении, где готовил пилотов.

В начале войны Нуркен был направлен на курс воздушной кавалерии в Ташкенте, после окончания которого отправился в один из городов Сибири, чтобы освоить профессию летчика-штурмовика. Таким образом, он присоединился к 808-му штурмовому полку 267-й летной дивизии и отправился на фронт. Нуркен вступает в бой с штурмовиком» ИЛ-2". Поднимаясь в небо 16 раз, Нуркен Абдиров разгромил 12 танков противника, 28 грузовиков, 18 машин с боеприпасами, 3 топливных бака, три оружейных гнезда. 19 декабря 1942 года его спутник-стрелок, связист А. Комиссаров совершил 17-й, то есть последний полет в небо войны. Они получают задание уничтожить сосредоточенные силы противника в районе Боков-Пономаревка. В этой последней битве он уничтожил шестнадцать танков, два гнезда зенитной артиллерии, много вражеских солдат. Вражеские пушки также сопровождаются непрерывным обстрелом Нуркена. В конце концов самолет Нуркена начинает гореть. Можно было вскочить и уйти, но Нуркен избегал этой мысли. "Раненый Орел" направился к месту сосредоточения немецкой техники. Со своим экипажем в самолете он нырнул в объятия пылающего пламени, в густую середину вражеских танков. Он сам погиб, нанеся врагу огромные потери.

1935 жылы Жамбыл атын­­дағы 7 жылдық мек­тепті бітір­геннен кейін 18-шахтаның кі­тапха­насына қыз­метке орнала­сады. Сонда қызмет атқара жүріп, 1937 жылы Мәскеудің кітапха­на қызметкерлерін даярлайтын тех­ни­кумын бітіреді. Одан ке­йін­гі жылдары «Қазақ кітап сау­да­сы» мекемесінің Қарағанды бөлім­шесінде есепші болып қызмет істеп жүргенде, заң орындарының ша­қы­руымен, 1938-1939 жылдары аудандық, облыстық прокуратурада тергеуші болып қызмет ат­қарады. 1939 жылы Қа­рағанды ұшқыш­тар клубының оқуын бітіріп, запастағы ұшқыш атанады.

1940 жылы Нұркен Әб­ді­­­ров әскер қатарына шақы­ры­лып, Орынбордағы ұш­қыш­тар учи­­лищесіне оқуға жібе­ріледі. Ол ұшқыштар даярлай­тын оқу орнында әскери ұшақ­тарды бас­қаруды үйренді.

Соғыс басталғанда Нұркен Таш­­кент­тегі әуе атқыштары кур­сына жіберіледі де, оны бітір­геннен кейін Сібірдегі қалалар­дың біріне шабуылшы-ұшқыш маманды­ғын меңгеруге аттанды. Сөйтіп ол 267-ұш­қыштар ди­визиясының 808-шабуылшы пол­кіне қосылып, майданға атта­нады. Нұр­кен «ИЛ-2» шабуылдаушы ұшағымен айқас­қа кіреді. 16 рет аспанға көтерілген Нұркен Әбдіров жаудың 12 тан­кісін, 28 жүк машинасын, оқ-дәрі тиеген 18 машинасын, 3 жанармай цис­тернасын, үш қару ұясын тал­қандайды. 1942 жылы 19 жел­тоқ­санда өзінің серігі атқыш, бай­ланысшы А.Комиссаровпен соғыс аспанына 17-рет, яғни соңғы рет самғап шыққан еді. Олар Бо­ков-Пономаревка ауданында­ғы жаудың шоғырланған күшін жою­ға тапсырма алады. Өзінің осы соңғы шайқасында он алты танкті, зенит артиллериясының екі ұясын, көптеген жау сарбазын жояды. Жау зеңбірек­тері де Нұр­кенді үздіксіз атқылаумен болады. Ақырында Нұркеннің ұшағы лаулап жана бастайды. Се­кіріп-ақ кетуге болатын еді, бірақ Нұркен бұл ойдан аулақ бол­ды. «Жаралы қыранын» неміс тех­никасының шоғырланған жеріне қа­рай ба­ғыттады. Ұшақтағы өзінің экипа­жымен, лапылдаған жалын құ­шағына, жау танктерінің қалың ортасына сүңгіп кете барды. Өзі де мерт болды, дұшпанды да зор шы­ғынға ұшыратты.

Батырдың ақтық сөзін екінші ұшқышы кейінгі ұрпаққа жеткізді. Ол алматылық жерлесі Алексей Писанко еді. Ақтық сөзі: «Қош бол, Леша, Отанға де­ген ме­нің жалынды сәлемімді жеткіз. Қа­рағандыға хат жазып жібер. Қош бол, досым!». Міне, нағыз батыр осылай депті.

Слова героя второй пилот передал следующему поколению. Это был алматинский земляк Алексей Писанко. Ақтық слова: "Прощай, Леша, передай мой пламенный привет Родине. Напишите письмо в Караганду. Прощай, друг!». Вот что сказал Настоящий герой.

 

Герой похоронен у хутора Коньки возле станции Боков в Ростовской области, на братском кладбище. У Великих Моголов шестидесятых годов на вершине Братского кладбища установлен памятник из красного гранита. На табличке на стене памятника надпись:»Здесь похоронены Герой Советского Союза Нуркен Абдиров и стрелок-радист Александр Комиссаров".

 

1935 жылы Жамбыл атын­­дағы 7 жылдық мек­тепті бітір­геннен кейін 18-шахтаның кі­тапха­насына қыз­метке орнала­сады. Сонда қызмет атқара жүріп, 1937 жылы Мәскеудің кітапха­на қызметкерлерін даярлайтын тех­ни­кумын бітіреді. Одан ке­йін­гі жылдары «Қазақ кітап сау­да­сы» мекемесінің Қарағанды бөлім­шесінде есепші болып қызмет істеп жүргенде, заң орындарының ша­қы­руымен, 1938-1939 жылдары аудандық, облыстық прокуратурада тергеуші болып қызмет ат­қарады. 1939 жылы Қа­рағанды ұшқыш­тар клубының оқуын бітіріп, запастағы ұшқыш атанады.

1940 жылы Нұркен Әб­ді­­­ров әскер қатарына шақы­ры­лып, Орынбордағы ұш­қыш­тар учи­­лищесіне оқуға жібе­ріледі. Ол ұшқыштар даярлай­тын оқу орнында әскери ұшақ­тарды бас­қаруды үйренді.

Соғыс басталғанда Нұркен Таш­­кент­тегі әуе атқыштары кур­сына жіберіледі де, оны бітір­геннен кейін Сібірдегі қалалар­дың біріне шабуылшы-ұшқыш маманды­ғын меңгеруге аттанды. Сөйтіп ол 267-ұш­қыштар ди­визиясының 808-шабуылшы пол­кіне қосылып, майданға атта­нады. Нұр­кен «ИЛ-2» шабуылдаушы ұшағымен айқас­қа кіреді. 16 рет аспанға көтерілген Нұркен Әбдіров жаудың 12 тан­кісін, 28 жүк машинасын, оқ-дәрі тиеген 18 машинасын, 3 жанармай цис­тернасын, үш қару ұясын тал­қандайды. 1942 жылы 19 жел­тоқ­санда өзінің серігі атқыш, бай­ланысшы А.Комиссаровпен соғыс аспанына 17-рет, яғни соңғы рет самғап шыққан еді. Олар Бо­ков-Пономаревка ауданында­ғы жаудың шоғырланған күшін жою­ға тапсырма алады. Өзінің осы соңғы шайқасында он алты танкті, зенит артиллериясының екі ұясын, көптеген жау сарбазын жояды. Жау зеңбірек­тері де Нұр­кенді үздіксіз атқылаумен болады. Ақырында Нұркеннің ұшағы лаулап жана бастайды. Се­кіріп-ақ кетуге болатын еді, бірақ Нұркен бұл ойдан аулақ бол­ды. «Жаралы қыранын» неміс тех­никасының шоғырланған жеріне қа­рай ба­ғыттады. Ұшақтағы өзінің экипа­жымен, лапылдаған жалын құ­шағына, жау танктерінің қалың ортасына сүңгіп кете барды. Өзі де мерт болды, дұшпанды да зор шы­ғынға ұшыратты.

Батырдың ақтық сөзін екінші ұшқышы кейінгі ұрпаққа жеткізді. Ол алматылық жерлесі Алексей Писанко еді. Ақтық сөзі: «Қош бол, Леша, Отанға де­ген ме­нің жалынды сәлемімді жеткіз. Қа­рағандыға хат жазып жібер. Қош бол, досым!». Міне, нағыз батыр осылай депті.

Батыр Рос­тов облысындағы Боков стансасы маңын­дағы Конь­ки де­ген хутордың іргесіне, ба­уырластар з­иратына жерленген. Алпысыншы жылдардың мұғ­да­рында бауырластар зира­ты­ның басына қы­зыл граниттен ес­керткіш қойылған. Ес­керт­кіш­­тің қабырғасындағы тақтада мы­­нан­дай жазу жазылған: «Бұл жер­де Ке­ңес Одағының Батыры Нұркен Әбдіров пен атқыш-радист Алек­сандр Комиссаров жерленген».

 

Нуркену Абдирову было присвоено звание Героя Советского Союза За отвагу, проявленную в войне против немецких захватчиков. В 1958 году молодежь Караганды собрала средства и воздвигла памятник Нуркену Абдирову. В столице горняков одна из широких и живописных улиц, спортивный комбинат получил имя нашего славного земляка Нуркена. Несравненный подвиг летчика лег в основу книги подполковника запаса Г. Якимова, который когда-то был любимым учителем Нуркена. По мотивам этой книги студия «Қазақ телефильм " сняла документальное кино.

В центре села Актогай улица названа именем батыра, в центре села Нуркен-именем батыра, в школе открыт Дом-музей. В 2019 году 100-летие батыра отметили в Карагандинской области, в парке Героев села Актогай установлен памятник из красного гранита. Каждый год продолжается проведение различных спортивных и культурных мероприятий в память о герое.

 


Количество посещений: 12